In the rich tapestry of Hindu spirituality, Saraswati Chalisa stands as a radiant thread, weaving through the minds and hearts of devotees seeking the blessings of Goddess Saraswati. Saraswati, the embodiment of wisdom, knowledge, and arts, is revered as the divine muse for creativity and learning. The Saraswati Chalisa, a devotional hymn composed of forty verses, serves as a powerful invocation to seek the benevolence of this revered deity.
Saraswati Chalisa Lyrics in Hindi
दोहा
जनक जननि पद्मरज, निज मस्तक पर धरि।
बन्दौं मातु सरस्वती, बुद्धि बल दे दातारि॥
चौपाई
पूर्ण जगत में व्याप्त तव,
महिमा अमित अनंतु।
दुष्टजनों के पाप को,
मातु तु ही अब हन्तु॥
जय श्री सकल बुद्धि बलरासी,
जय सर्वज्ञ अमर अविनाशी।
जय जय जय वीणाकर धारी,
करती सदा सुहंस सवारी॥
रूप चतुर्भुज धारी माता,
सकल विश्व अन्दर विख्याता।
जग में पाप बुद्धि जब होती,
तब ही धर्म की फीकी ज्योति॥
तब ही मातु का निज अवतारी,
पाप हीन करती महतारी।
वाल्मीकिजी थे हत्यारा,
तव प्रसाद जानै संसारा।
रामचरित जो रचे बनाई,
आदि कवि की पदवी पाई।
कालिदास जो भये विख्याता,
तेरी कृपा दृष्टि से माता।
तुलसी सूर आदि विद्वाना,
भक्त मंडली में अति सुखदाना।
काटेउ सिर जिमि कदली खम्बा,
बार-बार बिन वउं जगदंबा॥
जगप्रसिद्ध जो शुंभ-निशुंभा,
क्षण में बांधे ताहि तू अम्बा।
भरत-मातु बुद्धि फेरेऊ जाई,
रामचन्द्र बनवास कराई।
एहिविधि रावण वध तू कीन्हा,
सुर नरमुनि सबको सुख दीन्हा।
को समरथ तव यश गुन गाना,
निगम अनादि अनंत बखाना।
विष्णु रुद्र जस कहिन मारी,
जिनकी हो तुम रक्षाकारी।
रक्त दन्तिका और शताक्षी,
नाम अपार है दानव भक्षी।
दुर्गम काज धरा पर कीन्हा,
दुर्गा नाम सकल जग लीन्हा।
दुर्ग आदि हरनी तू माता, कृपा
करहु जब जब सुखदाता।
सर्व शिक्षा अन्न धन ज्ञान,
देहु निज भक्तों को दान।
जय जय जय माँ वीणा वादिनी,
करो शरण तव अपने दीन।
दोहा
आशा तव कृपा से पूरण,
होय सब मनोरथ।
जय जय जय माँ सरस्वती,
भक्ति करौं मैं सदा।
अर्थ
दोहा
हे माँ सरस्वती, आपके पद्म के रज को अपने मस्तक पर धारण करता हूँ। आप बुद्धि और बल प्रदान करने वाली हैं, इसलिए मैं आपका स्तवन करता हूँ।
चौपाई
आपकी महिमा अनंत है और आप पूरे जगत में व्याप्त हैं। आप बुद्धिहीन लोगों के पाप को नष्ट कर सकती हैं।
आप सर्वज्ञ, अमर और अविनाशी हैं। आप वीणा लेकर बैठी हैं और सुंदर सवारी करती हैं।
आप चार भुजाओं वाली हैं और पूरे विश्व में विख्यात हैं। जब दुनिया में बुद्धि का अभाव होता है, तो धर्म की ज्योति फीकी पड़ जाती है।
उस समय आप स्वयं अवतार लेती हैं और बुद्धिहीन लोगों को ज्ञान प्रदान करती हैं।
वाल्मीकि एक हत्यारे थे, लेकिन आपकी कृपा से उन्हें ज्ञान प्राप्त हुआ और वे आदिकवि बन गए।
कालिदास भी आपके आशीर्वाद से प्रसिद्ध हुए।
तुलसीदास, सूरदास और अन्य सभी विद्वान आपके भक्तों की मंडली में सुख प्राप्त करते हैं।
जैसे कदली का खंभा काट दिया जाता है, वैसे ही आप बुद्धिहीन लोगों को ज्ञान प्रदान करती हैं।
शुंभ और निशुंभ जैसे राक्षसों को आपने क्षणभर में बांध दिया।
भगवान राम को वनवास भेजने के लिए भरत को आपने बुद्धि दी।
रावण का वध भी आपने ही कराया।
आपके यश और गुणों का गान करने वाला कोई नहीं है। वे निगम और अनादि काल से बखाने जाते हैं।
विष्णु और शिव भी आपके गुणों का बखान करते हैं
Saraswati Chalisa Lyrics in English
jai jagajanani sharada, jagat vyapini devi
adi shkti parameshwari, jai suranar muni sevi
jai jai saraswati kalyani, jai jagadambe veena paani
tera naam param sukh dai, tab mahima tribhuvan meh chai
vidhya buddhi sumati gati janani, kumati niwarini mangal karani
je te taal swar raag nartan, tribhuvan poojit saba tav nandan
vaadyakala kee too hee mata, shravan karat jag jehi sukh paataa
jahaan lagee jagat gyaan vigyaana, saba tav saman sakal jag maanaa
kavy kala kee maan kalyani, tabhee kovid varaki too vaani
shesh sahas thad tab gun gaave, naarad tab pad dhyaan lagaave
35 koti swargkar deva, karat sakal milee tab pad seva
sanakadik rishigan digpala, japat sada saba teri maala
sakal gyaan vigyaan kee dhara, kavi kovid kar ek sahaara
tum hee chaaro veda rachaaye, akhil vishwa ko gyaan sikhaaye
chao shaastra nav granth punitha, tumhi saba kar ambar sayita
rachayu amb tum sakal puraanaa, padhi padhi pavat jag gyana
valmiki kar tumhi vaani, veda vyas kar maan kalyani
teri mahima yah jag jaanaa, surdaas bhay surya samaanaa
divya drushti jab tum dinhi, savalakh kavita rach dinhi
tulsidas sharan jab aaye, tab prasad shuchi mati gati paye
racheu granth ramayana paavan, bhakthi sumati sang gati sarasaavan
sharan rahe kavi kalidasa, bhayau purnasub manakar aashaa
varacheu granth anek mahana, bhayau mahakavi saba jag jaanaa
je te gun vidyakar naathaa, tumhi sakal gunanakar mata
tumri mahima agam apaara, jaanike sakahi boodh bechaaraa
sharnaagat kavi alakh niranjan, karhu maat mam bhav bhayabhanjan
moper krupa karhu jagadambe, dehu charan rati sadagati ambe
tab sukh aakar maan tav charnaa, rahat chatur nar gahin tav sharna
tab pag pankaj jo nit dhyaavey, sakal padarath jag meh paave
kshan bhangur lakshmi kar maaya, bin sahisang vinshwar kaaya
je nar maatu sharan tab aave, te nar avasi param pad paave
tab prasad bhav sankat mochan, hiyakar ubharahi vimal sulochan
sumirat brahm kapaat khulee jaahi, nirath hee brahm rup jag maahi
tatvagyan jab upajahi man mein, aatmbrahm niratahi jan mein
nirkhat mohani shajat bhaago, hryday beej saba sadgun jaage
milhi amar yash yahi jag maahi, antabrahm pad nishchay paahi
grasahi namatahi maansik roga, tab pad bhakt karat nahin soga
ati adbhut tab mahima nyaari, rahahi sada santusht pujari
jai jai saraswati sukhadatri, vidhya buddhi kala kee dhatri
dehu krupa kari vimal vilochan, brahm gyaan bhav sankat mochan
jehi pad poojat sakal munisha, tehi pad poojiv teu chalisa
je nar padhi hai nitchit laae, lahi hai kala gyaan sukhadaayi
paath karat saba vidya aayi, ant samaya sadgati mil jaai
basahu hryday meh sharada, sada karhu kalyaan
dehu dayaa karivaas ko, sadavidya sadgyaan
Leave Your Comment